Parket op pad: van balzaal naar theaterfoyer

Er heeft altijd al een bijzondere parketvloer in de Balzaal van Paleis Lange Voorhout gelegen. Het was alleen niet altijd degene die er nu ligt van de Amerikaanse minimal artist Donald Judd (1928-1994). De Balzaal is het hart van het gebouw; dit was al zo in de tijd dat Koningin-Moeder Emma in het paleis woonde tussen 1901 en 1934. In deze grootste ruimte van het paleis werden er regelmatig bals en diners gegeven met veel gasten. Er lag destijds een parketvloer met een patroon van sterren omringd door achthoeken, daterend uit 1882.* De parketvloer ging de dialoog aan met de barokke Lodewijk XVI-stijl van de betimmering en de ornamentale versieringen op het plafond. Toch moest het parket in augustus 1992 wijken voor een andere. Niemand minder dan kunstenaar en ontwerper Donald Judd werd gevraagd om speciaal voor het museum een nieuwe vloer te ontwerpen.  

Judd is een van de bekendste vertegenwoordigers van minimal art, een van origine Amerikaanse kunststroming die omstreeks 1965 ontstaat. Illustratief voor zijn faam is Judds aanwezigheid in de collecties van meerdere grote nationale en internationale musea zoals het Museum of Modern Art in New York, Tate Modern in Londen en het Stedelijk Museum Amsterdam. Aan de basis van de kunst van minimal artists staan industriële materialen zoals onbewerkt ijzerplaat, hout of multiplex. Met simpele, vaak abstracte vormen leggen minimal artists de connectie met de omgeving. Voor Judd was de keuze en kwaliteit van het materiaal daarom zeer belangrijk. In het ontwerp voor de vloer van Paleis Lange Voorhout zijn vijf houtsoorten gebruikt: essen, basralocus, kambala, wengé en merbau. Een bijzonder element is dat het ontwerp op de begane grond en eerste verdieping niet per zaal, maar juist per verdieping is bedacht. Zo lijken de houtlijnen door de muur te lopen en verder te gaan in de volgende zaal. Om kleurverschil binnen de strepen te voorkomen is iedere plank met de hand gekozen. De vloer is dus een waar kunstwerk op zich. 

Judds parketvloer werd in 1992 geplaatst in opdracht van Rudi Fuchs. Hij was van 1987 tot 1993 directeur van het toenmalige Haags Gemeentemuseum (nu: Kunstmuseum Den Haag). Fuchs onderhield goede contacten met minimal artists, waaronder Donald Judd en Sol LeWitt. Die laatste ontwierp meerdere muurschilderingen voor het Haags Gemeentemuseum zelf. In de jaren ‘90 fungeerde Paleis Lange Voorhout als dependance van het Gemeentemuseum onder de naam Museum Het Paleis. Jarenlang is er werk van moderne en hedendaagse kunstenaars tentoongesteld, zoals Pablo Picasso, Frida Kahlo, Auguste Rodin en Anselm Kiefer. Een nieuwe moderne, geometrische parketvloer paste volgens Fuchs daarom beter bij de kunst die er tentoongesteld werd.  

De oorspronkelijke vloer die moest wijken voor het ontwerp van Judd werd in overleg met Monumentenzorg tijdelijk opgeslagen bij het Gemeentemuseum. In afwachting van een nieuwe bestemming heeft het daar een aantal jaren gelegen. Dankzij de bemiddeling van Simon Kamper, directeur van de Stichting Behoud Waardevol Erfgoed, kreeg de vloer uiteindelijk een nieuwe plek in de Koninklijke Schouwburg (nu: Het Nationale Theater). Oorspronkelijk was de schouwburg ook een stadspaleis, gebouwd in 1766 voor Karel Christiaan van Nassau-Weilburg en zijn echtgenote Carolina van Oranje-Nassau. Een bijzonder detail is dat Pieter de Swart, de architect van Paleis Lange Voorhout, ook de Koninklijke Schouwburg heeft ontworpen.** Daarom is het geen wonder dat de parketvloer daar ook goed tot zijn recht komt. 
 
In 1999 werd de vloer opnieuw gelegd in de Willem-I-foyer van de Koninklijke Schouwburg. Dat werd gedaan door parketteur André Ligthart, wiens vader een aantal jaren eerder de centimeter dikke houten vloer in Paleis Lange Voorhout had gedemonteerd. De Willem-I-foyer wordt tot de dag van vandaag gebruikt voor bijeenkomsten, vergaderingen en recepties. Zo kreeg de parketvloer van de Balzaal een nieuw leven, op een plek vlakbij zijn oorspronkelijke thuis.