Brieven vol bewondering: een bijzonder bruikleen

M.C. Escher ontvangt tijdens zijn leven meerdere brieven van liefhebbers die hun bewondering voor zijn werk met hem delen. Deze zijn lang niet allemaal bewaard gebleven en het is dan ook zeer bijzonder als nabestaanden dergelijke brieven in bruikleen geven. De kleindochter van Hendrik Dekker leent zijn zorgvuldig geschreven brief over de prent Reptielen (1943) en Eschers reactie daarop tijdelijk uit aan Escher in Het Paleis. De handgeschreven correspondentie is op zaal te zien van 18 maart tot en met 14 september 2025.

In Reptielen (1943) brengt Escher een van zijn vlakvullingen tot leven. Uit het opengeslagen tekenschrift met tweedimensionale reptielen verschijnt een driedimensionale variant. Het dier klimt op een boek en vervolgt zijn levensweg, pauzeert even op een dodecaëder om uit te blazen, en keert weer terug naar het schrift. Daar verandert het weer in de tweedimensionale tekening. Over een specifiek detail schrijft hij: ‘N.B. Het boekje Job heeft niets met de bijbel te maken, maar bevat Belgische sigaretten-vloeitjes.’* Zodat daar geen twijfel over kan bestaan. Deze kringloop werd tijdens Eschers leven meermaals geïnterpreteerd door toeschouwers als een verwijzing naar reïncarnatie. Naarmate zijn werk meer bekend raakt, krijgt Escher steeds vaker dit soort ideeën over zijn werk toegestuurd. Die bekendheid neemt flink toe door de grote overzichtstentoonstelling in het Haags Gemeentemuseum (nu: Kunstmuseum Den Haag) in 1968 en een artikel in Vrij Nederland door journalist Bibeb in datzelfde jaar. De tentoonstelling werd zeer goed ontvangen, de kritieken waren unaniem positief en al snel moesten er meer exemplaren van de catalogus gedrukt worden.

In de brief van de heer Dekker, geschreven in juni 1971, beschrijft hij dat hij bij de tentoonstelling in Den Haag is geweest en in de ban is geraakt van Reptielen, waarvan hij thuis een reproductie heeft. Hij complimenteert Escher uitvoerig en wil de diepere laag in de prent aanstippen ‘als een blijk van waardering voor hetgeen uw schepping mij bood’. Dekker vindt Escher in zijn uitingen te bescheiden. Escher reageert zelf met een kort briefje dat hij de vrije interpretatie van zijn werk met veel belangstelling heeft gelezen. Het doet hem plezier dat zijn werk ‘aanleiding gaf tot zulk een monterlijke en waarderende beschouwing’. Hij heeft veel reacties over Reptielen ontvangen en schrijft dat iedereen op zijn eigen manier gelijk heeft, ondanks dat het niet overeenkomt met zijn eigen visie. De volledige transcripties van de brieven staan onderaan dit artikel.

De briefwisseling getuigt van een keurige uitwisseling van ideeën. Niet altijd is Escher zo warm in zijn reactie. Escher is eerder benaderd door Mick Jagger van The Rolling Stones met het verzoek om een prent op de voorkant van hun nieuwe LP te plaatsen. Hij heeft niks met dit soort muziek, maar ook de manier van adresseren staat hem niet aan. Jagger begint zijn brief namelijk met de woorden 'Dear Maurits'. Escher reageert daarop afkeurend in zijn brief aan de assistent van de band: ‘By the way, please tell Mr. Jagger I am not Maurits to him, but Very sincerely, M.C. ESCHER’ (wilt u de heer Jagger vertellen dat ik geen Maurits voor hem ben, maar Hoogachtend, M.C. ESCHER).

Escher schrijft zijn kaart aan de heer Dekker vanuit het Rosa Spier Huis, de woon- en werkgemeenschap van kunstenaars en wetenschappers te Laren, waar hij op dat moment woont. Hij moet herstellen van een operatie eerder dat jaar, maar volledig herstel lukt niet meer. Niet veel later overlijdt hij in het Diaconessenhuis te Hilversum.

Transcripties