Hier haken we in op data uit het leven en werk van M.C. Escher, kriskras door de tijd maar toch actueel. Geniet het hele jaar door van achtergrondverhalen, anekdotes en weetjes over deze fascinerende kunstenaar.
2019 is bijna voorbij. Op Escher vandaag en in onze Facebook tijdlijn brachten we het afgelopen jaar vele verhalen over het leven en het werk van M.C. Escher. Alle beelden die we daarin hebben gebruikt hebben we verzameld in deze video. Bedankt iedereen voor de aandacht dit jaar en op naar een net zo rijk gevuld 2020!
Rond 1930 was Escher niet gelukkig. Hij worstelde met zijn gezondheid, het lukte hem niet om werk te verkopen, hij had financiële moeilijkheden en hij had gebrek aan inspiratie. Hij dacht er zelfs over om zijn artistieke carrière helemaal te beëindigen. Het was de kunsthistoricus G.J. Hoogewerff die hem uit zijn dip haalde. Hoogewerff was directeur van het Nederlands Historisch instituut in Rome en kenner van de Hollandse en Vlaamse oude meesters. Hij vroeg Escher om een serie emblemata te maken, zogenaamde 'praatjes met plaatjes'. Hoogewerff was lyrisch over het werk van Escher en zag in zijn oeuvre veel kwaliteiten die hij ook terug zag bij de oude meesters. Zo ontstond een samenwerking die veel zou betekenen voor Eschers carrière.
50 jaar geleden, op 5 december 1969, lanceerden The Rolling Stones het album Let It Bleed. Het is een van de bekendste Stones-albums, met daarop klassiek geworden songs als Gimme Shelter, Midnight Rambler en You Can’t Always Get What You Want. De hoes bevat een taart en een platenspeler, maar er had een prent van Escher kunnen staan.
Eind 1947 maakte Escher een voorstudie en een prent die kenmerkend zijn voor hoe hij de wereld ziet: als een eeuwigdurende strijd tussen orde en chaos. Voor hem een constatering van een feit, geen boodschap of opdracht aan die wereld. Hij was geboeid door de regelmaat en de noodzakelijkheid van strakke meetkundige ruimtefiguren, symbolen van orde in een chaotische wereld. Het zijn figuren die op het eerste oog eenvoudig en helder lijken en tegelijk geheimzinnig zijn en ondoorgrondelijk. Zijn halfbroer, de geoloog en kristallograaf prof. dr. Berend George Escher, deelde die fascinatie. Hij deed dat vanuit een professioneel oogpunt. Escher zelf begreep weinig van de achterliggende theorieën, maar vanuit die fascinatie maakte hij wel schitterend werk. Van hele kleine werelden (kristallen) tot hele grote (sterren en planeten). Een van de prenten waarin de fascinatie van beide broers zich manifesteert, is Kristal.
Afgelopen donderdag opende de nieuwe tentoonstelling David Umemoto: Architect van het onmogelijke in Escher in Het Paleis. David Umemoto is een Canadese beeldhouwer met een achtergrond in architectuur. Tot 9 februari 2020 worden zijn mysterieuze sculpturen van onmogelijke gebouwen in de tentoonstelling zij aan zij getoond met het werk van M.C. Escher. De graficus is altijd al een invloed geweest op het werk van Umemoto.
De zomermaanden van 1934 brachten Maurits, Jetta en hun twee zoons door in het 'kunstenaarsdorp' Sint-Idesbaldus. Het plaatsje herbergt meerdere musea, waaronder dat van de wereldberoemde surrealistische schilder Paul Delvaux. Escher had er een huis gehuurd, samen met zijn broer Eddy en schoonzus Irma. Tijdens deze vakantie in België gingen Escher en Jetta ook naar de steden Gent, Brugge en Doornik. Van de kathedralen van Gent en Doornik maakte Escher nog diezelfde vakantie een houtsnede.
Tussen 1946 en 1951 experimenteerde Escher diverse malen met de mezzotint-techniek. Deze boeide hem door de grote nuancering van licht naar donker die erin te bereiken is. Al voor de oorlog maakte hij daarvoor de eerste plannen. Hij was de techniek niet machtig en hij vroeg advies aan collega-kunstenaars als Jan Poortenaar en W.G. Hofker hoe hij het aan moest pakken. Schemering (Rome), uit mei 1946, is zijn eerste mezzotint en Vlakvulling I, uit maart 1951, zijn laatste. Het bleef bij een totaal van 8 mezzotints. De techniek bleek te bewerkelijk en tijdrovend voor de toch best geduldige Escher. De meest opvallende prent van de serie is Oog.
"Het verschrikkelijke knippermoment." Dat is de duiding die oud-conservator Micky Piller, tijdens een uitzending van VPRO-radioprogramma OVT, gaf aan het moment dat een beschouwer Eschers litho Waterval voor de tweede keer bekijkt. Water dat stroomt en van een verhoging naar beneden valt. Die waarneming is bij een eerste keer kijken zo gedaan. Maar bij de tweede keer kijken komt dat moment. Het moment waarop de hersenen eventjes kortsluiting maken en niet kunnen volgen wat er voor de ogen gebeurt. Het water stroomt omhoog. Het water stroomt omhoog? Waterval is hét werk waarmee Escher zijn kijkers het meest direct voor de gek houdt.
M.C. Escher hield van schaken. Het strategische bordspel was voor hem een prettige vorm van vermaak. Niet alleen was hij in zijn leven lid van meerdere schaakclubs, ook tijdens zijn vele bootreizen was het voor Escher een fijne manier om de tijd door te komen. In zijn kunst komt de voorliefde voor dit zwart-witte bordspel ook terug.
Voor commerciële opdrachten koos Escher vrijwel altijd onderwerpen en vormgevingen die hij al eerder geprobeerd had. Zo'n opdracht was een noodzakelijk kwaad, het inspireerde hem zelden. Een echt probleem was dat niet. Opdrachtgevers kozen Escher omdat ze zijn werk kenden en bepaalde aspecten ervan terug wilden zien in de de opdracht. Bij de opdracht die Escher in de zomer van 1956 kreeg lag dat iets anders. In september maakte hij een nieuwjaarskaart voor de PTT waarvan hij het motief kort daarvoor in een van zijn schriften met vlakvullingen had getekend. Het ontwerp met de gevleugelde enveloppen is duidelijk echt bedoeld voor de opdrachtgever. In zijn vlakvullingen gebruikt Escher eigenlijk altijd levende objecten, als vogels, vissen, insecten en andere beestjes. De envelop was wat betreft een anomalie. Maar door ze vleugels te geven, krijgen ze toch iets dierlijks.