De werelden van M.C. Escher

Onder dezelfde titel als de overzichtstentoonstelling in 1968, werd op 23 november 1971 het boek De werelden van M.C. Escher gelanceerd in het Haagse Gemeentemuseum. Op 10 december ontving de kunstenaar zelf het eerste exemplaar in het Rosa Spier Huis in Laren. Voordat Escher dit deed was al duidelijk dat het boek een enorm succes zou gaan worden. De Commissie voor de Collectieve Propaganda van het Nederlandse boek (CPNB) had het uitgeroepen tot ‘Boek van de maand’. Uitgeverij Meulenhoff had gemikt op veertigduizend exemplaren, maar verhoogde de oplage al snel tot vijftigduizend. Toch waren ook die al uitverkocht voordat het boek in de boekhandel beschikbaar was. Opnieuw werd de oplage verhoogd, ditmaal tot vijfenzeventigduizend, maar binnen een maand waren ook die allemaal verkocht.* Voor een intekenprijs van ƒ 12,50 kregen kopers een boek met 5 inleidingen, een bibliografie, een overzicht van Eschers voornaamste tentoonstellingen en lezingen en 270 afbeeldingen (waarvan 8 in kleur) met bijschriften. Een koopje.

In het boek werd het werk van Escher toegelicht door vijf heren: J.L. (Hans) Locher (destijds conservator en later directeur van het Haags Gemeentemuseum), diens oom professor G.W. Locher (die al sinds 1953 een fanatiek verzamelaar van Eschergrafiek was), kunsthistoricus C.H.A. Broos, wiskundige H.S.M. Coxeter en Escher zelf. Hans Locher voerde de redactie.

Het boek was niet alleen bij het publiek populair. Criticus Hans Redeker ging sterk in tegen het idee dat het werk van Escher te rationeel zou zijn:

‘Het blijft juist aan de kunstenaar in Escher voorbehouden dat hij erin slaagt zijn eigen gefascineerdheid, geobsedeerdheid door de verborgen wetten van de geometrie in de natuur en de laatste vragen van ruimte en tijd met beeldende middelen op ons over te brengen. Hij doet meer dan ons raadsels opgeven, dan een formule illustreren, hij creëert daarvoor ook zijn eigen beeldtaal, zijn “werelden”.**

Direct na de publicatie organiseerde het Gemeentemuseum een tweede grote tentoonstelling, waarin alle prenten uit het boek getoond werden. Ook hier kwamen weer tienduizenden bezoekers op af. De Bijenkorf vertoonde in haar vier filialen 18 reproducties van Escher en verkocht ze voor prijzen tussen de vijf en negen gulden. Ook was er een Bijenkorf-poster met daarop een afbeelding van Lucht en Water I. Daarnaast kregen bezoekers de kans Adventures in Perception (de Nederlandse titel was Met het oog op avontuur) te zien, de film over Escher die door regisseur Han van Gelder was gemaakt in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. De film werd ook op tv vertoond. Niet vaak werd een kunstenaar in één maand tijd zo geëerd.***

Een dag na Eschers overlijden op 27 maart 1972 verscheen de herdruk van De werelden van M.C. Escher.

Bronvermelding

[*], [**] en [***] Wim Hazeu, M.C. Escher, Een biografie, Meulenhoff, 1998, blz. 508